[Politiek] Arbitrage tussen investeerder en staat bedreigt democratie en mensenrechten

[Ante Wessels]

Vrijschrift
persbericht
15 mei 2014

Arbitrage tussen investeerder en staat bedreigt democratie en
mensenrechten

Arbitrage tussen investeerder en staat vormt een bedreiging voor
democratie en mensenrechten, schrijft Vrijschrift in een brief
aan de Tweede Kamercommissie voor Buitenlandse Handel en
Ontwikkelingssamenwerking.

De EU wil arbitrage tussen investeerder en staat toevoegen aan
EU-handelsverdragen. Deze arbitrageregeling geeft bedrijven het
recht schadevergoeding te eisen indien door veranderingen in
wetgeving hun winsten lager uit kunnen vallen. Met
miljardenclaims kunnen multinationals wetswijzigingen
tegenhouden en zo oude of zelfs schadelijke verdienmodellen
overeind houden. 

Buitenlandse investeerders hoeven geen gebruik te maken van
rechtbanken in de EU maar kunnen hun claims laten behandelen
door drie arbiters. De arbiters kunnen alle beslissingen van
regeringen, parlementen en rechtbanken inclusief Hoge Raad en
het Europese mensenrechtenhof beoordelen en miljarden aan
schadevergoeding toekennen. Een dergelijke macht dient omgeven
te zijn met de hoogste institutionele waarborgen van de
onafhankelijkheid. Het tegendeel is echter het geval. 

Arbiters hebben geen vast dienstverband. Zij verdienen minimaal
3000 US dollar per dag. Dit schept perverse stimulansen: frivole
zaken aannemen, zaken laten voortduren, de enige partij die
zaken aan kan brengen (de investeerder) ter wille zijn om nieuwe
zaken aan te trekken, en gevoeligheid voor de wensen van degene
die arbiters benoemt. De benoemingen van arbiters zijn niet op
neutrale wijze geregeld, schrijft Vrijschrift in de brief.

Vrijschrift zet vraagtekens bij een onderzoek dat op verzoek van
de Tweede Kamer door het ministerie van Buitenlandse Zaken wordt
uitgevoerd. Vrijschrift roept de Tweede Kamer op zelf
onderzoeken in te stellen. 


== Brief aan Tweede Kamercommissie voor Buitenlandse Handel en
Ontwikkelingssamenwerking

Voorzitter Algemene commissie voor Buitenlandse Handel en
Ontwikkelingssamenwerking
Hoorzitting TTIP 19 mei, ISDS

15 mei 2014

Zeer geachte heer De Roon,

Op 19 mei houdt uw commissie een hoorzitting over het
handelsverdrag met de VS, TTIP. In deze brief willen we onze
zorgen uiten over een mogelijk aspect van dit verdrag,
investor-to-state dispute settlement (ISDS). 

Investeringstribunalen hebben een bijzonder grote macht, zij
kunnen oordelen over alle beslissingen van de staat. Voor een
EU-verdrag zoals TTIP zou dit betekenen alle beslissingen van
wetgevers (nationaal en EU), overheid (lokaal, nationaal, EU) en
rechtbanken (inclusief Hoge Raad, Hof van Justitie van de
Europese Unie, en Europees Hof voor de Rechten van de Mens (voor
zover betrekking hebbend op EU territorium)).
Investeringstribunalen kunnen volledige schadevergoeding
inclusief winstverwachting en rente toewijzen, dit gaat verder
dan nationale administratief-rechterlijke wetgevingen.
Schadevergoedingen kunnen miljarden bedragen. 

De macht van investeringtribunalen is ontzagwekkend. Uiteraard
dient een dergelijke macht omgeven te zijn met de hoogste
institutionele waarborgen van de onafhankelijkheid. Het
tegendeel is echter het geval. We geven twee voorbeelden. 

Arbiters hebben geen vast dienstverband. Integendeel, zij
verdienen minimaal 3000 US dollar per dag. Dit schept perverse
stimulansen: frivole zaken aannemen, zaken laten voortduren, de
enige partij die zaken aan kan brengen (de investeerder) ter
wille zijn om nieuwe zaken aan te trekken, en gevoeligheid voor
de wensen van degene die arbiters benoemt.

Bij de benoeming van arbiters speelt de secretaris-generaal van
het International Centre for Settlement of Investment Disputes
(ICSID) een belangrijke rol. Deze secretaris-generaal wordt
voorgedragen door de voorzitter van de World Bank, die zelf door
de VS benoemd wordt. De ICSID-regels staan zeer beperkt hoger
beroep toe. In deze appel-zaken worden alle drie de arbiters
aangewezen door de voorzitter van de World Bank (als ex officio
voorzitter van de ICSID administratieve raad). We merken op dat
de VS nog nooit een ISDS-arbitragezaak verloren heeft, mede
omdat de VS er niet voor terugdeinst druk op arbiters uit te
oefenen. (FFII, 2014, pagina 7) Het is niet realistisch te
verwachten dat Nederlandse bedrijven ISDS-zaken tegen de VS
zullen winnen. 

De hervormingsvoorstellen van de Europese Commissie zijn een
gatenkaas. Voornoemde bezwaren worden niet weggenomen. We geven
enkele voorbeelden van andere tekortkomingen. 

De "most favoured nation" clausule geeft investeerders het recht
gebruik te maken van regels uit andere verdragen. Elke
aanscherping van de regels kan dus teniet gedaan worden doordat
de investeerder op regels in oudere verdragen wijst. De
commissie is zich van het probleem bewust en zegt het opgelost
te hebben voor zowel materiële als procedurele clausules. De
referentietekst van de commissie sluit echter alleen import van
procedurele regels uit, geen import van materiële regels. Dit
doet alle materiële verbeteringen in de tekst teniet. (FFII,
2014, pagina 8)

De "fair and equitable treatment" (FET) standaard bevat
"legitimate expectations", deze bescherming gaat verder dan
customary international law. De FET standaard bevat tevens een
lijst die volgens de commissie een gesloten lijst is. De lijst
is echter niet gesloten, daarenboven zijn de elementen in de
lijst zeer open voor interpretatie. (FFII, 2014, pagina 12) De
commissievoorstellen stellen rechten van investeerders boven
mensenrechten. (FFII, 2014, pagina's 9 en 15).

Op verzoek van de Kamer voert het ministerie van buitenlandse
zaken een onderzoek naar ISDS uit. De investeringsverdragen die
door dit ministerie zijn onderhandeld staan zelfs bij
voorstanders van ISDS als te open bekend. Dit ministerie een
onderzoek naar ISDS uit laten voeren kan gemakkelijk tot brokken
leiden. We zetten vraagtekens bij de neutraliteit van het
onderzoek. Een ronde-tafel gesprek op het ministerie vond plaats
onder Chatham House regels. De geheimhoudingsplicht die op ons
rust maakt het onmogelijk onze vraagtekens toe te lichten. 

De hervormingsagenda van de commissie is mislukt.
Hervormingsvoorstellen zijn alleen zinnig indien alle
tekortkomingen van een systeem bekend zijn. We merken op dat in
het geval van ACTA, de Anti-Counterfeiting Trade Agreement, het
Europese Parlement meerdere voor- en tegenstanders rapporten
heeft laten schrijven. Op deze wijze komen zowel de positieve
als negatieve kanten duidelijk naar voren. We stellen voor dat
de Kamer in dit geval de handelswijze van het Europese Parlement
hanteert, eventueel nadat de regering haar onderzoek zal hebben
voltooid. 

We bevinden ons op een cruciaal moment in de geschiedenis. Op
het moment valt (ruwe schatting) zo'n 15 tot 20 procent van de
wereldwijde buitenlandse investeringen onder ISDS. Na het
afsluiten van investeringsverdragen tussen grote
kapitaalexporteurs onderling zal (ruwe schatting) zo'n 80
procent van de buitenlandse investeringen onder ISDS vallen.
Tevens worden er tegenwoordig geen losse investeringsverdragen
afgesloten, maar zijn zij onderdeel van handelsverdragen, die zo
goed als niet op te zeggen zijn. De macht van een kleine groep
op winst gerichte arbiters zal niet alleen ongekend zijn, maar
ook bijna niet meer ongedaan te maken.

Voormalig hoofd van de onderzoeksafdeling van de World Bank en
Nobelprijswinnaar Joseph Stiglitz heeft zich zeer kritisch over
ISDS uitgelaten. (Stiglitz, 2013) In een brief vragen 177
maatschappelijke organisaties ISDS uit TTIP te laten. (NGOs,
2013) Vrijschrift ziet ISDS als een ernstige bedreiging voor de
democratie. ISDS is een serieus onderzoek waard. Niemand zit te
wachten op een parlementaire enquëte over 20 jaar. 

Hoogachtend,
namens Stichting Vrijschrift,

Ante Wessels


FFII, 2014, ISDS threatens privacy and reform of copyright and
patent law, http://acta.ffii.org/?p=2109

NGOs, 2013, Unions & NGOs oppose foreign investor privileges in
trans-atlantic trade deal,
http://touchstoneblog.org.uk/2013/12/unions-ngos-oppose-foreign-investor-privileges-in-trans-atlantic-trade-deal/

Stiglitz, 2013, South Africa Breaks Out, 
http://www.project-syndicate.org/commentary/on-the-dangers-of-bilateral-investment-agreements-by-joseph-e--stiglitz

Brief Vrijschrift als pdf:
https://people.vrijschrift.org/~ante/ttip/Vrijschrift_TK-ISDS-2014-05-15.pdf


== Contact

Ante Wessels
ante op vrijschrift.org
tel. +316 100 99 063


== Over Vrijschrift -- http://www.vrijschrift.org

Stichting Vrijschrift heeft als doel het bevorderen en het
beschermen van intellectuele goederen die vrij te verspreiden en
aan te passen zijn. Vrijschrift probeert bewustwording te
realiseren van de betekenis van het publieke domein voor de
samenleving. Bescherming van het publieke domein is van groot
economisch en maatschappelijk belang en vormt een belangrijke
activiteit. Internationaal wordt samengewerkt met de Foundation
for a Free Information Infrastructure, de Free Software
Foundation, Project Gutenberg en vele andere organisaties.